Prapremiera: Pierwsza wersja: 20.11.1805, Wiedeń (Theater an der Wien);
wersja ostateczna: 23.05.1814, Wiedeń (Karntnertor Theater)
Don Fernando, minister - baryton
Don Pizarro, gubernator więzienia dla więźniów politycznych - bas (baryton)
Florestan, więzień - tenor
Leonora, jego małżonka, pod przybranym imieniem Fidelio - sopran
Rocco, dozorca więzienia - bas
Marcelina jego córka - sopran
Jaquino, odźwierny - tenor
Pierwszy Więzień - tenor
Drugi Więzień - bas
strażnicy, więźniowie, lud
Akt pierwszy
Na dziedzińcu więzienia dla więźniów politycznych. Rocco, dozorca więzienny, ma mnóstwo roboty. Pomaga mu chętnie odźwierny Jaquino. Kocha on córkę Rocca, Marcelinę, która została mu już przyrzeczona. Teraz jednak Rocco zyskał pomocnika, Fidelia, i wszystko się zmieniło. Obcy zręcznie wkradł się w łaski Rocca, a Marcelina się w nim zakochała. Jednak Fidelio w rzeczywistości jest kobietą. To Leonora przebrała się za mężczyznę, by odnaleźć i uwolnić swego męża Florestana, bojownika o wolność. Przypuszcza, że wbrew prawu został on uwięziony w tym właśnie więzieniu przez swego przeciwnika politycznego - Don Pizarra. Florestan odkrył oszustwa oraz nadużycia Pizarra i ten skazał go na więzienie. Pizarro, jak słusznie podejrzewa Leonara, chce zabić więźnia, aby minister podczas najbliższej inspekcji nie dowiedział się o popełnianych w więzieniu niegodziwościach. Obsadza wszystkie wieże, by w porę dostrzec przybywającego ministra. Na jego widok trębacz zadmie w trąbkę, by dostojnik nie zaskoczył Pizarra w momencie zbrodni. Tymczasem Rocco na prośbę Fidelia i Marceliny wypuścił więźniów do więziennego ogrodu. Leonora korzysta z okazji i szuka Florestana. Pizarro jest rozzłoszczony samowolą Rocca i każe na powrót zamknąć więźniów. Leonora nie znalazła Florestana, prosi więc, by mogła towarzyszyć Rocco do podziemnych lochów. Trzeba tam wykopać grób. Leonora przypuszcza, że dla Florestana.
Akt drugi
Scena 1
Podziemne lochy. Florestan, będący u kresu sił, skarży się na swój gorzki los i podłość Pizarra. Ma wizję. Widzi Wolność pod postacią Leonory. Rocco i Fidelio kopią grób. Leonora w pierwszej chwili nie poznaje leżącego na ziemi, nieprzytomnego męża, ale chce ratować więźnia, kimkolwiek by był. Wywiązuje się rozmowa, w trakcie której małżonkowie rozpoznają się. Gdy nadchodzi zamaskowany Pizarro i chce sztyletem zabić więźnia, Leonora rzuca się między Florestana a Pizarra i wyjawia swą tożsamość. Morderca pozostaje nieporuszony tym dowodem miłości małżeńskiej. Leonora kieruje broń w stronę Pizarra. W tym momencie rozlega się dźwięk trąbki, który oznajmia przybycie ministra Don Fernanda. Pizarro zamiera. Niewysłowiona radość ogarnia uratowaną parę.
Scena 2
Plac defilad przed zamkiem. Minister spotyka się z więźniami jak brat z braćmi. Rocco wyprowadza Florestana i Fidelia - Leonorę na światło dzienne. Pizarra spotyka sprawiedliwa kara. Marcelina zwraca się ku Jaquino. Minister odnajduje we Florestanie przyjaciela, którego uważał za zmarłego. Leonora uwalnia Florestana z kajdan. Wszyscy razem głoszą pochwałę wolności i miłości.