Mefistofeles (Mefistofele)

Opera w czterech aktach z prologiem i epilogiem

Muzyka: Arrigo Boito

Libretto: Arrigo Boito wg Goethego


Osoby

Mefistofeles - bas

Faust - tenor

Małgorzata - sopran

Marta - mezzosopran

Wagner - barytom

Helena - sopran

Pantalis - sopran

Nereusz - tenor

Streszczenie libretta

Prolog 

Wśród brzmienia archanielskich trąb, wśród gromów i błyskawic słychać śpiewy Zastępów Niebieskich: "Wielki jest Bóg. Niechaj będzie pochwalony!". Cały Kosmos oddaje cześć Stwórcy. Rozbrzmiewa : "Ave ! Ave ! Ave !". Otwiera się wnętrze Ziemi i wydaje na świat Księcia Ciemności. Oto Mefistofeles. Pierwsze jego słowa "Ave Signor" są szyderstwem z Boga. Szydzi z Boga, szydzi także z człowieka. Książę Tego Świata w swej pysze twierdzi, że człowiek zawsze ulegnie jego woli, że zawsze wpadnie w grzech. Bóg (Chorus Mysticus) przeciwstawia pysze Szatana Człowieka. Nazywa go po imieniu : to Faust. Zostaje zawarty szczególny zakład : kto wygra - Mefistofeles i grzech, czy Faust i cnota? Anielskie zastępy zanoszą modlitwę do Matki Bożej, do Tej, która starła głowę Węża. Na Niebie i na Ziemi rozbrzmiewa modlitwa ludzi i Aniołów "Salve Regina". 

Akt pierwszy 

Wielkanoc 

Jest wiosna - poranek Wielkanocny. Od ołtarza rusza procesja rezurekcyjna. Lud świętuje Zmartwychwstanie Pańskie. Nagle, wraz z orszakiem, pojawia się Książę. Pobożna radość przekształca się w histeryczny taniec. Nastaje zmierzch. Faust spacerując z Wagnerem medytuje nad istotą bytu. W pobliżu krąży Mnich. Faust rozpoznaje szatańskie przebranie... 

Cyrograf 

Faust jest sam. Odrzuca świat i ludzi. Rozumem usiłuje dociec istoty Boga, wyśledzić Jego tajemnicę. Otwiera Pismo Święte- słychać ryk: w świat myśli Fausta wtargnął Mnich-Mefisto. Zrzuca habit i objawia Faustowi swoją istotę: oto Wytworny Arystokrata, Książę Ciemności, Król Tego Świata, Ojciec Kłamstwa i Śmierci: Mefistofeles. Faust pewny potęgi swojego umysłu, widząc naiwność Szatana - postanawia skorzystać z diabelskiej pomocy w dziele poznania. Cyrograf zostaje podpisany. Jeśli Mefistofeles sprawi, że uszczęśliwiony Faust zawoła: "Wstrzymaj się chwilo - jesteś piękna!", to wówczas dusza Fausta należeć będzie do Mefista Mefistofeles godzi się i zaprasza Fausta w podróż. "Łódź Głupców" rusza w świat. 

Akt drugi 

Wyspa czystości 

Wyposażony przez Mefistofelesa, Faust usiłuje zdobyć miłość niewinnej Małgorzaty. Wręcza jej środek nasenny, którym Małgorzata osłabić ma czujność matki, Faust triumfuje. Mefisto wspiera kolegę uwodząc towarzyszkę Małgorzaty - Martę. Szatański kwartet wieńczy triumf grzechu na Wyspie Czystości. 

Sabat Nowożytny 

Mefistofeles wraz z Faustem znajduje się na diabelskiej górze. Rozpoczyna się przygotowanie do celebry walnego zgromadzenia wszelkich potępieńców i grzeszników. Odbywa się koronacja Mefistofelesa na Króla Tego Świata. Sabatową ekstazę przerywa cud: oto Faust doznaje wizji umierającej Małgorzaty. Wstrząśnięty tym obrazem Faust żąda od Mefistofelesa pomocy w jej ratowaniu. 

Akt trzeci 

Śmierć Małgorzaty 

Mefistofeles Faustowi, a Faust Małgorzacie wręczył flakonik, który zawierał nie środek nasenny, ale truciznę. Tak więc Małgorzata nieświadomie otruła matkę. Porzucona przez ukochanego Fausta wpadła w obłęd i utopiła własne dziecko. Teraz sama czeka na egzekucję. Zjawia się Faust. Małgorzata widząc ukochanego na moment odzyskuje jasność umysłu. Mimo próśb Fausta nie potrafi jednak z nim uciec. Zbliża się śmierć. Małgorzata modli się do Boga błagając Go o ratunek i przebaczenie. Faust wraz z Mefistofelesem uciekają. "Łódź głupców" płynie dalej... 

Akt czwarty 

Sabat Antyczny 

Mefistofeles wprowadza Fausta w świat mitologicznej fantasmagorii. Oto arkadyjskie błonia pełne nimf, faunów, starożytnych mędrców i kapłanów. Wśród nich jest także najpiękniejsza kobieta świata - Helena Trojańska. Zakochany Faust wsłuchuje się w opowieść Heleny o zwycięstwie nad dumnym Ilionem. Mefistofeliczna moc wzbudza w Helenie miłość do Fausta. Wszystkich ogarnia hymn na cześć pogańskiej miłości. 

Epilog 

Faust jest sam. "Łódź Głupców" nie zawinęła do portu szczęścia i dobra. Pragnienia Fausta nie zostały zaspokojone. Mefistofeles gotuje się do finalizowania kontraktu. Faust uświadamia sobie jednak głęboką przemianę. Oto zamiast przeklinać świat i ludzi - zaczyna im błogosławić. Zamiast odsuwać się od nich - pragnie służyć ich zbawieniu. Odkrywa wieczność jako "życie w Bogu". Doznając iluminacji woła nareszcie: ,;Trwaj chwilo jesteś piękna !" Słowa na które czekał Mefistofeles padają jednak z ust człowieka wyzwolonego spod mocy i wpływu Szatana. Umierający Faust odradza. się jako Człowiek Boży. Mefistofeles przepada w otchłani. Pojawia się Chór. Oto cały Lud Boży przyjmuje Fausta do siebie. Rozbrzmiewa potężne "Ave! Ave! Ave!".