Swietozar, wielki książę kijowski - bas
Ludmiła, jego córka - sopran
Rusłan, rycerz kijowski i narzeczonv Ludmiły - bas lub
baryton
Ratmir, książę chazarski - alt
Farłaf, rycerz z kraju Wikingów - bas
Finn, dobry czarownik - tenor
Naina, zła czarownica - mezzo-sopran
Gorisława, niewolnica Ratmira - sopran
Bojan - tenor
Czarnomor, zły czarownik, karzeł - rola niema
głowa olbrzyma - chór męski: T, B
świta Swietozara, rycerze, bojarzy, służące, bony, mamki, szlacheckie dzieci, zbrojni, stolnicy, drużyna, lud, Murzyni, karły, niewolnicv Czarnomora, dziewczęta czarodziejskiego zamku, nimfy i rusałki (chór i balet)
Akt I
Pieśniarz Bojan śpiewa o czynach z zamierzchłych czasów i przestrzega przed odmianą losu. Jednakże goście weselni wielkiego księcia Swietozara domagają się przyjemnych dla ucha pieśni. Panna młoda, Ludmiła, radośnie żegna się z ojcem i pociesza zawiedzionych konkurentów, Ratmira i Farłafa. Swietozar błogosławi dzieci. Wtem rozlega się grzmot. Zapada ciemność. Gdy mrok znów się rozjaśnia, okazuje się, iż Ludmiła zniknęła. Jej ojciec przyrzeka połowę swego królestwa oraz rękę córki temu, kto zdoła ją odnaleźć. Rusłan i Ratmir gotują się do drogi, Farłaf knuje szatańskie plany.
Akt II
Podczas poszukiwań swej zaginionej narzeczonej Rusłan spotyka starego Finna. Ten starał się w młodości o rękę pięknej Nainy, lecz mu odmówiono. W trakcie długoletnich studiów nabrał magicznych mocy i zaskarbił sobie wreszcie uczucie Nainy. Lecz oboje zestarzeli się i Finn z odrazą cofa się teraz przed miłością uwielbianej niegdyś kobiety. Urażona Naina żywi nienawiść do wszystkich kochających. Finn wskazuje Rusłanowi drogę do Ludmiły została ona porwana przez karła Czarnomora. Naina wszakże faworyzuje rywala Rusłana - Farłafa i obiecuje mu pomoc. Rusłan musi stanąć do walki z głową olbrzyma - i zwycięża. Umierający wyjawia mu w tajemnicy, iż jest bratem karła Czarnomora i został przezeń zabity. Teraz zaś ofiarowuje Rusłanowi miecz i domaga się, by go pomścił.
Akt III
W czarodziejskim zamku Nainy perskie dziewczęta obiecują rycerzom schronienie przed chłodem świata i kuszą ich, by zeszli ze ścieżki cnoty. Wśród nich znajdują się Rusłan i Ratmir. Ratmir, oczarowany przez dziewczęta Nainy, nie poznaje swej ukochanej Gorisławy, którą niegdyś porzucił. Także Rusłan ulega pokusom dziewcząt. Jego miłość do Ludmiły słabnie, wydaje mu się, iż darzy uczuciem Gorisławę. Jednakże Finn niweczy czary Nainy i sprowadza rycerzy na właściwą drogę. Ratmir znów pała miłością do wiernej Gorisławy i zjednuje sobie przyjaźń Rusłana.
Akt IV
Porwana Ludmiła opiera się pokusom Czarnomora i z utęsknieniem rozmyśla o Rusłanie. Ten wyzywa niecnego karła na pojedynek. Czarnomor zsyła na uprowadzoną czarodziejski sen, staje do walki z Rusłanem i zostaje pokonany. Jednak Ludmiła nadal pogrążona jest w głębokim śnie i nic nie jest w stanie jej zbudzić. Na jej ustach błąka się uśmiech. Rusłana ogarnia rozpacz i zazdrość. Jego przyjaciele, Ratmir i Gorisława, próbują go uspokoić, strzegą przed szaleństwem i radzą wracać do domu.
Akt V
Ratmir czuwa nad śpiącym Rusłanem. Tymczasem Farłaf uprowadza Ludmiłę. Rusłan rusza za nim w pogoń. Finn wystawia przyjaźń Ratmira na próbę i daje mu czarodziejski pierścień, z którego pomocą można zbudzić Ludmiłę. Farłaf przywozi śpiącą Ludmiłę do Kijowa i żąda jej ręki i tronu. Nie potrafi jednak zdjąć z niej czaru. Dopiero Rusłan budzi ją ze snu dzięki pierścieniowi Finna, który dał mu Ratmir. Ratmir i Gorisława, Rusłan i Ludmiła wytrzymali próbę miłości i przyjaźni. "Rozstępują się ściany sali balowej" i lud łączy się z doświadczoną cierpieniem książęcą parą, sławiąc w swym śpiewie wspólną ojczyznę.