Trubadur (Il Trovatore)

Opera w czterech aktach

Muzyka: Giuseppe Verdi

Libretto: Salvadore Cammarano


Osoby

Hrabia di Luna - baryton

Leonora - sopran

Azucena - mezzosopran

Manrico - tenor

Ferrando - bas

Ines - sopran

Ruiz - tenor

stary Cygan - bas

posłaniec - tenor

Streszczenie libretta

Akt pierwszy

Scena 1

Dowódca straży zamkowej, Ferrando, opowiada zgromadzonym dworzanom i żołnierzom tragiczne dzieje rodu hrabiów di Luna. (aria Di due figli vivea, padre) Oto przed blisko trzydziestu laty do sypialni dzieci hrabiego wkradła się pewna Cyganka. Pochwycono ją i spalono na stosie, posądzając, iż chciała rzucić na dzieci czary. W kilka dni później znikł bez śladu jeden z dwóch synów hrabiego, zaś w pobliżu stosu, na którym skonała stara Cyganka, znaleziono spalony szkielet małego dziecka. Odtąd wszyscy byli przekonani, że córka straconej Cyganki, chcąc pomścić śmierć matki, porwała i zamordowała dziecko hrabiego. Stary hrabia nie wierzył w to jednak i po latach, umierając, polecił synowi, obecnemu panu zamku, by szukał Cyganki i zaginionego brata. 

Scena 2

Wśród nocy w pałacowym ogrodzie Leonora, oczekując przybycia trubadura Manrica, opowiada swej powiernicy Ines, jak na jednym z turniejów Manrico przyjmował wieniec zwycięstwa z jej rąk i oboje pokochali się od pierwszego wejrzenia. (aria Tacea la notte placida) Niestety - Manrico ma rywala w hrabim di Luna, który także pretenduje do ręki Leonory, mimo braku wzajemności z jej strony. Tej nocy przybył on również pod okna jej pałacu. Słychać z daleka tęskną pieśń, (Deserto sulla terra) którą śpiewa Manrico witając swoją ukochaną. Spotkawszy nieoczekiwanie swego rywala di Luna chwyta za broń - rozpoczyna się zacięty pojedynek. 

Akt drugi

Scena 1

W obozie cygańskim w niedostępnych górach nad Zatoką Biskajską przebywa ranny Manrico pod troskliwą opieką Azuceny, którą uważa za swoją matkę. Przed oczami starej Cyganki trwa wciąż widmo płonącego stosu, na którym w chwili obłędu miast syna swego wroga spaliła własne dziecko.(Stride la vampa). Na jej pytanie, dlaczego w pojedynku nie zabił rywala, Manrico odpowiada, iż jakiś wewnętrzny głos nie pozwolił mu zadać di Lunie śmiertelnego ciosu. Azucena wie dobrze, co to był za tajemny głos... Opowiada ona teraz Manricowi o straszliwej śmierci swej matki i o zaginięciu jednego z synów hrabiego, nie wyjaśnia jednak tajemnicy do końca, lecz poprzestaje na oznajmieniu, iż Manrico nie jest jej synem. (duet Condotta ell'era in cepi) Dalszą rozmowę przerywa przybycie posłańca przywożącego rozkaz, na mocy którego Manrico, jako stronnik powstańców dowodzonych przez księcia di Urgel, ma swą drużyną obsadzić zamek Castellor i bronić go przed wojskami hrabiego di Luna. Zarazem posłaniec przywozi wiadomość, że na skutek fałszywej wieści o śmierci Manrica, zrozpaczona Leonora postanowiła wstąpić do klasztoru. Manrico nie zważając na błaganie Azuceny wyrusza natychmiast, by połączyć się z Leonorą. 

Scena 2

Leonora ma wkrótce zjawić się w klasztorze, by złożyć śluby zakonne. Ten właśnie moment wybrał hrabia di Luna, aby ją porwać, a następnie poślubić, choćby wbrew jej woli. (aria Il balen del suo sorriso) Przybył więc do klasztoru z niewielkim oddziałem zbrojnym. Plany jego spełzają jednak na niczym, bowiem w momencie, gdy nadchodzi Leonora w orszaku mniszek, pojawia się Manrico ze swoją drużyną. Leonora z okrzykiem radości rzuca się w ramiona ukochanego, a di Luna wobec wyraźnej przewagi musi ustąpić, przysięgając w duszy zemstę. 

Akt trzeci

Scena 1

Hrabia di Luna obległ zamek Castellor, którego broni Manrico na czele swej drużyny. W ręce żołnierzy hrabiego wpada Azucena, która usiłowała przedostać się do zamku. Hrabia, przekonany, iż jest ona matką Manrica i sprawczynią zniknięcia jego brata, każe ją uwięzić. 

Scena 2

W zamku Castellor mają się odbyć zaślubiny Manrica i Leonory. Radosną uroczystość przerywa goniec, który donosi o pojmaniu Azuceny przez żołnierzy hrabiego. Manrico, pewien, że hrabia każde stracić jego przybraną matkę, śpieszy na pomoc uwięzionej Cygance. (Di quella pira)

Akt czwarty

Scena 1

Manrico nie zdołał uratować Azuceny. Jego drużyna uległa przewadze wroga, a on sam dostał się do niewoli. Hrabia di Luna triumfuje: ma w ręku Manrica i Azucenę, może pomścić brata, o którego śmierci jest przekonany, a jednocześnie pozbyć się znienawidzonego rywala. Ciemną nocą pod murami więzienia zjawia się Leonora. (D'amor sull' ali rosee) Słyszy złowrogi dźwięk dzwonu śmierci, posępny chór mnichów modlących się za skazanych i śpiew, którym żegna ją na wieki ukochany Manrico. W duszy jej budzi się postanowienie. Gdy nadchodzi hrabia, Leonora ofiarowuje mu najwyższą cenę - samą siebie w zamian za uwolnienie Manrica. Uradowany hrabia zgadza się skwapliwie, ale nie przeczuwa, że Leonora nigdy nie będzie do niego należała, bowiem przed chwilą zażyła truciznę. 

Scena 2

W więzieniu Azucena i Manrico oczekują świtu, który ma przynieść im śmierć. (duet Madre non dormi) W celi skazańców zjawia się Leonora, zwiastując ukochanemu wolność. Manrico jednak, dowiedziawszy się, jaką ceną zostało okupione jego życie, nie chce przyjąć ofiary. Obrzuca Leonorę obelgami i jest przekonany, że go zdradziła. Pojmuje swój błąd dopiero wtedy, gdy Leonora ze słowami miłości na ustach pada martwa u jego stóp. Przybywający w tym momencie hrabia nie rozumie wielkości jej ofiary. Czuje się oszukamy i w porywie wściekłości każde natychmiast stracić Manrica. Azucena w milczeniu patrzy przez okno na egzekucję, a gdy kaźń się zakończyła, zwraca się do hrabiego ze słowami : Czy wiesz, kogo kazałeś zabić? To był... twój brat !